Wall-Mapu MAPUTXEAK

Lurraren jendea dira maputxeak, eta duintasuna berreskuratzeko borrokan ari dira; haienak izan ziren lurrak, egun, egur ekoizleen eta bestelako lur jabeen esku daude.

Autobuseko leihotik begira, eukalipto eta pinu sailak baino ez dira ikusten, elkarren segidan, elkarren gainean, begiak ere atseden hartzeko astirik bilatu ezinik. Oinez abiatu eta gutxira, hainbesteko berdintasunaren artean, ruca edo etxalde bat ageri da, eta gertuan beste bat. Bertan bizi dira Gulumapuko maputxeak, Andeetako mendirik garaienak umiltzen hasten diren inguruan, gaur egun Txile esaten zaion hegoaldean. Han bizi dena lurraren jendea da, lurretik eta lurrerako sortua. Mapudungun edo lurraren hizkuntzan hitz egiten duten, gaztelaniaz gain. Erlijio eta ohiturak ere eurenak dituzte, denak betiere ama lurrarekiko begirunean oinarrituak, bertatik eta bertarako sortuak.

Lurraren jendea, ordea, lurrik gabe utzi nahi dute, egur ekoizle eta bestelako lur jabeek maputxeen lurretan egiten baitute dirua. Eta gobernuek, poliziek eta epaileek diruaren jendea babesten dute, eta bere duintasunagatik borrokan ari dena atxilotu, torturatu edo hil egiten du.

Borrokatzea beste biderik ez dute maputxeek, beraz; azken urteetan berriz ere indartsu ekin diote, baina mendeak daramatzate borrokan. Lehenik, inken inperioari egin zioten aurre; gero, espainiarren konkista nahiari. Lurraren jendea garaitu ezin, eta haiekin ados jarri beharrean izan ziren espainiarrak. Horrela, Bio Bio ibaitik beherakoak maputxeena izaten jarraituko zuen. Baina XIX. mendeko bigarren hamarkadan hasi zen maputxeen aurkako erasoaldirik bortitzena. Argentinan, Puelmapuko -Argentina aldeko- maputxeak ia desagerrarazi zituzten desertuko kanpainaren bitartez, eta, Andeen bestaldean ere, Txile sortu berriak ez zuen maputxerik nahi -ez, behintzat, maputxe moduan-, eta han ere gogor egin zuten lurraren jendearen aurka. Ondoren, Augusto Pinocheten diktadura garaian, maputxeei lurrak kentzeaz gain, beren izaeraz eta jatorriaz lotsarazi nahi izan zituzten, beren hizkuntza ia desagerrarazi eta herri sentimendua ia galarazteraino.


Demokraziarekin gauzak ez dira asko aldatu, eta lurrak berreskuratzen dabiltzan maputxeak atxilotu egiten dituzte. Baina maputxeek berenean jarraitzen dute, beren lurrak, hizkuntza eta duintasuna berreskuratu nahian, eta azken urteetan maputxeen aldeko hainbat talde sortu dira; horien artean, Coordinadora Arauco Mallenca (CAM).